Podsumowanie historyczno-kulturalnej działalności Domu Wiedemanna (2020-2025)
Latem 2025 roku mija pięć lat od otwarcia Domu Wiedemanna – jednej z najważniejszych instytucji kultury w Pruszczu Gdańskim. Miejsce to, mieszczące się w zabytkowym domu z przełomu XVIII i XIX wieku, niegdyś należącym do pruszczańskiej rodziny Wiedemannów, zyskało nowe życie dzięki rewitalizacji i przekształceniu w przestrzeń wystawienniczo-edukacyjną. Od momentu rozpoczęcia działalności w 2020 roku, Dom Wiedemanna stał się aktywnym ośrodkiem promującym historię, sztukę i dziedzictwo lokalne.
Od pierwszych dni funkcjonowania ważną częścią działalności były wystawy czasowe. Początkowo koncentrowały się one na lokalnych wątkach historycznych, jak w przypadku pierwszej ekspozycji poświęconej życiu dawnych Polaków zamieszkujących Pruszcz Gdański w roku 1920. Wystawie towarzyszyła gra miejska adresowana do uczniów pruszczańskich szkół, podczas której gracze odwiedzili obszary związane z dawnymi mieszkańcami oraz lekcję historii przeprowadzoną przez pruszczański oddział Związku Inwalidów Wojennych RP. W kolejnych miesiącach przestrzeń wystawienniczą zapełniła wystawa „Należy stworzyć niepodległe państwo polskie (…) z wolnym dostępem do morza. Powrót Pomorza i Kujaw do Polski 1918–1920”, opowiadająca o walkach dotyczących granic i genezy odrodzenia Rzeczpospolitej. W okresie świątecznym przy ulicy Krótkiej 6 otwarto „Świetlisty Park Świętego Mikołaja”, a w oknach oraz na zapleczu Domu Wiedemanna przez 3 dni pojawiał się Święty Mikołaj we własnej osobie, pozdrawiając mieszkańców Pruszcza Gdańskiego.
W 2021 roku Dom Wiedemanna kontynuował aktywną działalność kulturalną i edukacyjną. Zorganizowano liczne wystawy m.in. poświęcone osobie Ilse Scheutzow, historii spożywania trunków („Nun est bibendum”), mieszkańcom Pruszcza sprzed dwóch tysięcy lat czy księdzu Józefowi Walągowi. Nie zabrakło również wystaw multimedialnych i plenerowych, w tym „Zaginione podobozy Pruszcz Gdański – Rusocin” czy „Tu rodziła się opozycja”. W programie znalazły się także koncerty (z okazji Dnia Kobiet, Dnia Sybiraka, koncert piosenki francuskiej), konkursy (plastyczny o Katyniu, fotograficzny „Pruszcz zatrzymany w kadrze”) i webinary. Odbyły się także wydarzenia rocznicowe i rekonstrukcje historyczne, m.in. widowisko z okazji 3 Maja oraz rekonstrukcja wprowadzenia stanu wojennego. Rok zakończył się świątecznym wydarzeniem stylizowanym na dwudziestolecie międzywojenne.
Rok 2022 obfitował w wydarzenia artystyczne, historyczne i edukacyjne, ukazujące różnorodność zaangażowania placówki w życie kulturalne Pruszcza. Wśród najważniejszych znalazła się prezentacja dzieł Zdzisława Beksińskiego, która przyciągnęła ponad 5500 odwiedzających w ciągu zaledwie dziewięciu dni. Ponadto otwarto wystawę „Poczet Królów Polskich” Waldemara Świeżego i malarstwa lokalnej artystki – Rity Staszulonok. W 2022 roku odbyły się liczne wystawy o tematyce historycznej: „Zbrodnia Katyńska 1940”, „Obrona Wybrzeża 1939”, „13 grudnia ’81 – Solidarność w Pruszczu” czy „Polskie Symbole Narodowe”. Istotnym elementem działalności były również wykłady, konkursy oraz lekcje historii z udziałem rekonstruktorów. Zrealizowano także cykl wycieczek dla uchodźców z Ukrainy. Bardzo ważnym momentem roku było uhonorowanie Domu Wiedemanna wyróżnieniem Narodowego Instytutu Dziedzictwa „Zabytek zadbany” za udaną adaptację budynku dla celów edukacyjno-kulturalnych. Współpraca z Uniwersytetem Gdańskim zaowocowała nowymi inicjatywami naukowymi, zaś prężnie rozwijana działalność wystawiennicza sprawiła, że część ekspozycji z poprzednich lat zaistniała także poza murami Domu Wiedemanna.
W 2023 roku działania Referatu Ekspozycji i Dziedzictwa Narodowego nabrały znacznego tempa. Kontynuacją działań związanych z historią i lokalna tożsamością były dwie istotne wystawy: „Do dna. 50 lat archeologicznych badań podwodnych” przybliżyła działalność Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku, zaś w ramach wystawy pt.:„Architektura niechciana w Pruszczu Gdańskim i Powiecie Gdańskim 1920 – 1956 ” przedstawione zostały obiekty powstałe w okresie międzywojennym i powojennym, które dziś często budzą kontrowersje lub są niedoceniane, a stanowią istotny ślad po architekturze systemów totalitarnych – nazizmu i komunizmu. Latem zaprezentowana została malarska twórczość seniorów z Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Pruszczu Gdańskim. W październiku duże zainteresowanie wzbudziła kameralna wystawa „Wyczółkowski nieformalnie”, która prezentowała dziesięć mniej znanych dzieł jednego z najwybitniejszych malarzy Młodej Polski. Cennym elementem programu 2023 roku była także wystawa plenerowa „Ewolucja miejsca. Był sobie rynek…” prezentowana w przestrzeni miejskiej oraz kolejna edycja ekspozycji towarzyszącej konkursowi fotograficznemu „Pruszcz zatrzymany w kadrze”. Dzięki współpracy z partnerami zewnętrznymi wiele wystaw ponownie zostało wypożyczonych i zaprezentowanych w innych ośrodkach, m.in. w Malborku, Cieplewie, Elblągu i Nowej Soli. Dom Wiedemanna była także częścią wielowymiarowego projektu Europejska Noc Muzeów, w ramach której odbył się rajd zabytkowych samochodów i nocne oprowadzanie po historycznym budynku. W grudniu zorganizowano żywą lekcję historii upamiętniającą wprowadzenie stanu wojennego. Uczestnicy mogli obejrzeć rekonstrukcję zatrzymania demonstratorów przez milicję i ZOMO.
Kolejny rok prężnej działalności Domu Wiedemanna otworzyła wystawa malarstwa Marka Okrassy. Różnorodność prezentowanych prac była zdumiewająca, podobnie jak wielość tematów i przedsięwzięć historyczno-artystycznych. Salę wystawienniczą zdobiły litografie Marca Chagalla, międzywojenne malarstwo gdańskie z kolekcji Andrzeja Walasa, bogaty dorobek nieco zapomnianego artysty Erwina Elstera. Dom Wiedemanna gościł również wystawy tematyczne m.in. „W dawnej kuchni i w pokoju” ukazującą pomorską ceramikę użytkową z początku XX wieku, „Stolen Memory” – poruszającą historię ofiar nazizm. W okresie ferii zimowych zaproszone zostały dzieci i młodzież na wydarzenie „Retro Granie w Wiedemannie”, podczas którego zaprezentowano sprzęt komputerowy z lat 80. ubiegłego wieku. Na zeroką skalę rozpoczęła się współpraca z Wydziałem Architektury Politechniki Gdańskiej, która owocowała cyklem wykładów poświęconych lokalnej architekturze i historii Żuław. W ramach tego cyklu odbył się także spacer historyczny wzdłuż Kanału Raduni oraz zwiedzanie średniowiecznego Kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego. Dom Wiedemanna w minionym roku był także przestrzenią spotkań autorskich – m.in. wokół książek o Marszu Śmierci, biografii Jerzego Urbana czy Lecha Bądkowskiego. W ramach Nocy Muzeów odbyła się druga edycja rajdu zabytkowych pojazdów oraz można było podziwiać dwie ekspozycje – „Gdańscy malarze okresu międzywojennego” oraz wystawę fotografii Marka Czarneckiego „Nasz (nie) bezpieczny świat”.
W pierwszej połowie 2025 roku Dom Wiedemanna kontynuował swoją misję. Rok rozpoczęła wystawa malarstwa inspirowana tematyką morską. Od lutego do kwietnia trwała natomiast pierwsza prezentacja rzeźby w Pruszczu Gdańskim. Ekspozycja obejmowała 18 prac Stanisława Horno-Popławskiego, w tym wielu znanych odlewów takich jak „Chopin”, „Gęsiarka” czy „Macierzyństwo”. W marcu zainaugurowano cykl spotkań z naukowcami Uniwersytetu Gdańskiego. Prof. Rafał Kubicki wygłosił wykład poświęcony codzienności wsi pruskich w czasach krzyżackich. Wiosną Dom Wiedemanna odwiedzili także najmłodsi goście w ramach warsztatów rzeźbiarskich zorganizowanych wokół książki „Bimalbi, Niedźwiedź i Parasolnik”. Kwiecień i maj przyniosły intensywny program wystawienniczy i plenerowy. Wystawa malarstwa Marka Wróbla, prezentująca ekspresyjne pejzaże inspirowane kolorem i światłem, zaowocowała współpracą z artystą przy okazji obchodów Europejskiej Nocy Muzeów. 17 maja pod czujnym okiem malarza można było stworzyć własną martwą naturę. Tego dnia miały miejsce także liczne pokazy pierwszej pomocy w ramach wydarzenia „Bezpieczna Noc Muzeów”, której zwieńczeniem był widowiskowy rajd samochodów marki Subaru. W kwietniu odbyły się także dwa plenery we współpracy z grupą Urban Sketchers Gdańsk, podczas których powstały wyjątkowe szkice najbardziej urokliwych zakamarków Pruszcza Gdańskiego – w tym także Domu Wiedemanna. Pod koniec maja rozpoczęła się wystawa prezentująca prace uczestników tych wydarzeń. Nie zabrakło także wyjątkowych spotkań. W maju gościem Domu Wiedemanna był Hartmut Wiedemann – potomek patrona instytucji, Hermanna Wiedemanna. Wizyta zaowocowała pozyskaniem wielu cennych informacji na temat dziejów zasłużonej rodziny.
Pięć lat działalności Domu Wiedemanna to czas wypełniony dziesiątkami spotkań, wykładów i inicjatyw, które połączyły historię, sztukę i społeczną energię mieszkańców Pruszcza i okolic. Dom Wiedemanna zaistniał na kulturalnej mapie regionu, nieustannie inspirując i edukując. To jednak nie koniec – przed nami kolejne lata wartościowych wydarzeń, artystycznych odkryć i spotkań z pasją. Dom Wiedemanna nadal będzie miejscem żywej kultury – otwartym, różnorodnym i pełnym pomysłów.
